Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.), znana również jako babka wąskolistna, to roślina o licznych właściwościach prozdrowotnych, która od wieków znajduje zastosowanie w medycynie ludowej. Dzięki swoim aktywnym związkom, babka lancetowata stanowi naturalny środek wspierający zdrowie w różnych dolegliwościach.

PODSTAWOWE INFORMACJE

Babka lancetowata jest wieloletnią rośliną zielną należącą do rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Charakteryzuje się wąskimi, lancetowatymi liśćmi, które mogą osiągać długość od 10 do 30 cm. Liście są jasnozielone, a ich powierzchnia pokryta jest drobnymi włoskami. Roślina ta wytwarza niewielkie, niepozorne kwiaty zebrane w walcowate kłosy, które pojawiają się na długich, bezlistnych łodygach.

WYSTĘPOWANIE

Babka lancetowata jest rośliną powszechnie występującą w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Można ją spotkać na łąkach, pastwiskach, przydrożach oraz w ogrodach jako roślinę dziko rosnącą. Jest bardzo odporna na różne warunki glebowe i klimatyczne, co sprawia, że łatwo adaptuje się do różnych środowisk. W Polsce jest bardzo pospolita i można ją znaleźć praktycznie na terenie całego kraju.

Właściwości lecznicze wykazują jej liście, które zbiera się w okresie kwitnienia, przypadającym na okres od maja do września. Należy pamiętać, aby liście suszyć zaraz po zerwaniu, gdyż późniejsze suszenie może prowadzić do utraty koloru i cennych właściwości rośliny.

ZWIĄZKI AKTYWNE

Babka lancetowata jest bogata w różnorodne związki aktywne, które przyczyniają się do jej korzystnych właściwości zdrowotnych. Najważniejsze z nich to:

• Iridoidy: Związki takie jak aukubina i katalpol, które wspierają naturalne mechanizmy obronne organizmu i pomagają utrzymać zdrowie układu odpornościowego.
• Flawonoidy: Apigenina i luteolina, które działają antyoksydacyjnie, pomagając w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym i wspierając ogólne zdrowie organizmu.
• Fenolokwasy: Takie jak kwas chlorogenowy, wspierają równowagę mikroflory i mają właściwości ochronne dla komórek.
• Śluzy: Polisacharydowe substancje, które działają łagodząco, wspierając zdrowie błon śluzowych, zarówno w układzie oddechowym, jak i pokarmowym.
• Garbniki: Wykazujące właściwości ściągające, które mogą wspomagać zdrowie skóry i błon śluzowych.
• Rozpuszczalne w wodzie związki krzemu: Ważne dla utrzymania zdrowia tkanki łącznej i kości.
• Kwasy organiczne: Między innymi kwas askorbinowy (witamina C), fumarowy, cynamonowy i wanilinowy, które wspierają równowagę kwasowo-zasadową organizmu.
• Sole mineralne: Związki krzemu, żelaza, cynku i potasu, kluczowe dla wielu procesów metabolicznych i wspierające funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego.
• Witaminy C i K: Ważne dla wsparcia układu odpornościowego, zdrowia naczyń krwionośnych oraz prawidłowego krzepnięcia krwi.

Należy podkreślić, że skład chemiczny babki lancetowatej może się różnić w zależności od warunków uprawy, gleby, części rośliny oraz metody przygotowania.

Właściwości i działanie babki lancetowatej

Babka lancetowata, dzięki bogactwu związków aktywnych, wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych:

1. Wsparcie w kontroli stanów zapalnych: Zawarte w babce iridoidy mają właściwości przeciwzapalne, co może wspierać zdrowie oraz prawidłową regenerację skóry i błon śluzowych.
2. Wspomaganie naturalnej obrony organizmu: Aukubina i inne aktywne związki zawarte w babce lancetowatej wspierają naturalne mechanizmy obronne organizmu, pomagając w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej i wspierając zdrowie układu odpornościowego.
3. Łagodzenie i ochrona błon śluzowych: Śluzy obecne w liściach babki lancetowatej mają właściwości łagodzące, które wspierają zdrowie błon śluzowych zarówno w układzie oddechowym, jak i pokarmowym. Mogą przynosić ulgę przy podrażnieniach gardła oraz wspomagać ochronę i regenerację błon śluzowych żołądka i jelit, co jest korzystne w przypadku dyskomfortu trawiennego.
4. Wspomaganie procesów regeneracyjnych: Babka lancetowata wspiera naturalne procesy regeneracyjne organizmu, co może sprzyjać zdrowemu gojeniu się skóry i tkanek, na przykład przy drobnych uszkodzeniach skóry czy otarciach.
5. Ochrona komórek przed stresem oksydacyjnym: Flawonoidy i fenolokwasy obecne w babce lancetowatej działają antyoksydacyjnie, wspierając ochronę komórek przed szkodliwym wpływem wolnych rodników.

Zastosowanie

Babka lancetowata znajduje szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej oraz w produkcji naturalnych suplementów diety, wspierając zdrowie w wielu aspektach:

• Wsparcie układu oddechowego: Wyciągi wodne i syropy z babki lancetowatej są często stosowane jako środki łagodzące kaszel i ból gardła, wspomagające odkrztuszanie oraz utrzymanie prawidłowego stanu błon śluzowych górnych dróg oddechowych.

• Przyspieszanie gojenia ran: Świeże liście babki mogą być używane jako naturalne okłady na rany, otarcia czy ukąszenia owadów, pomagając przyspieszyć naturalny proces gojenia i zmniejszyć dyskomfort.
• Wspomaganie zdrowia skóry: Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i antybakteryjnym, babka lancetowata jest wykorzystywana w pielęgnacji skóry, m.in. w przypadku trądziku, egzemy czy oparzeń słonecznych.
• Łagodzenie dolegliwości żołądkowych: Ekstrakty wodne z babki lancetowatej mogą wspomagać zdrowie błony śluzowej żołądka i jelit, pomagając łagodzić podrażnienia i stany zapalne.

Zastosowanie farmakopealne

Babka lancetowata jest również uznawana w farmakopei, co oznacza, że jej właściwości są oficjalnie akceptowane przez społeczność medyczną. Jest wykorzystywana do produkcji różnych preparatów farmaceutycznych, takich jak syropy, ekstrakty wodne, maści, krople oraz tabletki. Preparaty te znajdują zastosowanie w wspomaganiu zdrowia układu oddechowego, łagodzeniu stanów zapalnych skóry oraz w zwalczaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych.

Podsumowanie

Babka lancetowata to roślina o wszechstronnych właściwościach zdrowotnych, która znalazła uznanie zarówno w medycynie ludowej, jak i nowoczesnej fitoterapii. Jej szerokie zastosowanie w łagodzeniu różnych dolegliwości sprawia, że jest nieocenionym składnikiem domowej apteczki. Niezależnie od postaci w jakiej występuje – ekstraktu wodnego,  maści czy okładu – babka lancetowata oferuje cenne wsparcie w codziennej trosce o zdrowie.

Źródła wiedzy:

1. Atta A, Nasr SM, Mouneir SM. Antiulcerogenic effect of some plants extracts. Nat Prod Rad. 2005;4:258–63. [Google Scholar]
2. Younes Najafian,1 Shokouh Sadat Hamedi,2 Masoumeh Kaboli Farshchi,3 and Zohre Feyzabadi..Plantago major in Traditional Persian Medicine and modern phytotherapy: a narrative review. Electron Physician. 2018 Feb; 10(2): 6390–6399.
3. SAFFIDINE KARIMAa, SAHLI FARIDAa, ZERROUG MOHAMED MIHOUB. ANTIOXIDANT AND ANTIMICROBIAL ACTIVITIES OF PLANTAGO MAJOR. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. Vol 7, Issue 5, 2015
4. Joyce C Mello 1 , Natalia S S Guimarães, Mariano V D Gonzalez, Juliana S Paiva, Tatiana Prieto, Otaciro R Nascimento, Tiago Rodrigues. Hydroxyl scavenging activity accounts for differential antioxidant protection of Plantago major against oxidative toxicity in isolated rat liver mitochondria.  J Pharm Pharmacol . 2012 Aug;64(8):1177-87. doi: 10.1111/j.2042-7158.2012.01496.x. Epub 2012 Mar 22.
5. Laura Lúcia Cogo,1,2,* Cristina Leise Bastos Monteiro,2 Marilis Dallarmi Miguel,3 Obdulio Gomes Miguel,3 Miriam Machado Cunico,3 Marcelo Lima Ribeiro,4 Eloá Ramalho de Camargo,4 Gislene Maria Botão Kussen,1 Keite da Silva Nogueira,1,3 and Libera Maria Dalla Costa1,2. Anti-Helicobacter pylori activity of plant extracts traditionally used for the treatment of gastrointestinal disorders. Braz J Microbiol. 2010 Apr-Jun; 41(2): 304–309.
6. dr hab. nauk przyr. Zofia Błach Olszewska, prof.dr hab. farm. Anna Długosz, prof.dr hab.med. Barbara Kowal- Gierczak, prof.dr hab. farm. Eliza Lamer- Zarawska, , prof.dr hab.med. Jan Niedoworok. „ Fitoterapia i Leki Roślinne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
7. Handbook of medicinal herbs”, wyd. 2, opracowane przez J. Duke i wsp., 2002, CRS Press

Artykuł gościnny.